แค่ได้ยินคำว่า ‘สอบ’ หรือ ‘ประเมินผล’ หลายคนอาจเบือนหน้าหนีด้วยความรู้สึกหนักใจ เมื่อเรานึกถึงการสอบ เรานึกถึงคืนแล้วคืนเล่าที่ต้องทุ่มเทและอดทนอ่านหนังสือ ผลคะแนนที่ต้องรอลุ้นจนตัวโก่งจนแทบนอนไม่หลับ และบางครั้ง การสอบก็เป็นอนาคตอันน่าตื่นเต้นที่จะส่งผลต่อตัวเราไปทั้งชีวิต

แต่ในโลกของความบันเทิง มีภาพยนตร์หลายเรื่องที่ใช้การสอบและความน่าตื่นเต้นในการประเมินผลมาเป็นจุดขาย ต่อไปนี้คือ 4 เรื่องที่เราอยากหยิบมาแนะนำ ซึ่งรับรองว่าตอนดูจะลุ้นอย่างกับได้เดินเข้าไปยังห้องสอบเอง

ฉลาดเกมส์โกง (2017)

ถ้าพูดถึงหนังเกี่ยวกับการสอบที่หลายคนยกให้เป็น The Best ในใจ เรามั่นใจว่าหนังไทยแนวทริลเลอร์-ดรามาเรื่องนี้น่าจะเป็นคำตอบ

ฉลาดเกมส์โกง เล่าเรื่องของ ‘ลิน’ เด็กหัวกะทิเกรดเฉลี่ย 4.00 ทุกเทอม ผู้เป็นเพื่อนกับ ‘เกรซ’ เด็กกิจกรรมที่ผลการเรียนย่ำแย่ เกรซเป็นแฟนของ ‘พัฒน์’ เด็กบ้านรวยผู้เชื่อว่าเงินซื้อได้ทุกอย่าง วันหนึ่งเกรซขอให้ลินช่วยติวหนังสือให้ แต่เกรซก็ทำข้อสอบไม่ได้ นำไปสู่การที่ลินให้ลอกข้อสอบครั้งแรกในห้องเรียน เหตุการณ์นั้นทำให้ลินรู้จักกับพัฒน์ที่มอบข้อเสนอสุดเย้ายวนใจ นั่นคือการที่ลินต้องบอกคำตอบในข้อสอบผ่านโน้ตเปียโนแลกกับเงินมหาศาล เรื่องเริ่มไปกันใหญ่เมื่อลูกค้าของลินมีเยอะขึ้น รู้ตัวอีกทีเธอก็ทำหน้าที่เป็นนักใบ้ข้อสอบระดับชาติ และชวน ‘แบงค์’ เด็กหัวกะทิแต่บ้านจนอีกคนมาร่วมขบวนการด้วย นำไปสู่บทสรุปการโกงที่ไม่มีใครคาดคิด

ฉลาดเกมส์โกงเป็นหนังที่ประสบความสำเร็จทั้งในไทยและต่างประเทศ นอกจากทำเงินมหาศาล ความตื่นเต้นเร้าใจและทริกการโกงข้อสอบที่สนุก สมจริง ทำให้ฮอลลีวู้ดต้องขอซื้อพล็อตไปทำหนังฉบับของตัวเอง มากกว่านั้น GDH ยังนำพลอตการดัดแปลงขยายต่อออกมาเป็นฉบับซีรีส์ซึ่งเข้มข้นไม่แพ้กัน อันที่จริง เรื่องราวฉบับซีรีส์ยังพาคนดูไปไกลกว่าเวอร์ชันหนัง ทั้งในแง่เนื้อเรื่องและความดาร์กในจิตใจของตัวละคร พูดได้ว่าใครอยากดูหนังเกี่ยวกับการสอบที่ลุ้นจนตัวโก่ง ห้ามพลาดด้วยประการทั้งปวง

Perfect Score (2004)

หากบ้านเรามี ฉลาดเกมส์โกง หนังเกี่ยวกับการสอบที่ให้ความรู้สึกคล้ายหนังโจรกรรม ฝั่งตะวันตกเขาก็มี Perfect Score หนังที่ว่าด้วยการโจรกรรมคำตอบจริงๆ

ไม่ต่างจากเด็กบ้านเราที่คุ้นเคยกับระบบแอดมิดชันและ GAT-PAT เด็กไฮสกูลที่อเมริกาทุกคนก็ต้องคุ้นเคยกับ SAT การสอบวัดระดับครั้งใหญ่ และ Perfect Score ก็ตั้งต้นจากการสอบครั้งนี้ 

หนังเล่าเรื่องของเด็ก 6 คนจากโรงเรียนในรัฐนิวเจอร์ซีย์ (New Jersey) ที่อนาคตล้วนขึ้นอยู่กับการสอบ SAT พวกเขาจึงร่วมมือกันเพื่อวางแผนจะไปชิงข้อสอบ ในสำนักงานที่กระจายข้อสอบ SAT ในรัฐของพวกเขา

แม้ตัวภาพยนตร์จะไม่ได้ทำรายได้มากมาย และได้รับคำวิจารณ์ค่อนข้างลบจากนักวิจารณ์ส่วนใหญ่ แต่ Perfect Score ก็ถือเป็นหนังโจรกรรมที่ดูเพลินๆ ขำๆ ได้แบบไม่เสียดายเวลา ในหนังเรื่องนี้เรายังจะได้เห็น คริส อีแวนส์ (Chris Evans) และ สการ์เลตต์ โจแฮนส์สัน (Scarlett Johannson) มาแจ้งเกิดในวัยหวาน ก่อนที่จะดังเป็นพลุแตกในบทกัปตันอเมริกาและแบล็ค วิโดว์ของจักรวาลมาร์เวล

Final Score 365 วัน ตามติดชีวิตเด็กเอ็นท์ (2007)

คำว่า ‘เอนทรานซ์’ อาจเป็นคำที่เด็กยุคนี้ได้ยินแล้วรู้สึกไกลตัว แต่สำหรับเด็ก ม.ปลาย ทั้ง 4 คน ผู้เป็นตัวละครหลักในหนังสารคดีเรื่องนี้ คำว่า ‘แอดมิดชัน’ คือคำที่ใหม่ที่ไกลตัวพวกเขาไม่แพ้กัน

Final Score ถือเป็นหนังสารคดีเรื่องแรกของค่าย GTH (ปัจจุบันคือ GDH) และเป็นหนังแจ้งเกิดให้ตัวละครหลักอย่าง เปอร์-สุวิกรม อัมระนันทน์ ที่เราเห็นหน้าค่าตากันดีในทุกวันนี้ อย่างที่ชื่อเรื่องได้บอกไป หนังของ โสรยา นาคะสุวรรณ เรื่องนี้ เป็นสารคดีที่ตามติดชีวิตของเด็ก ม.6 โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย ซึ่งต่างมีเส้นทางชีวิต แพสชัน และความฝันที่แตกต่างกัน ซึ่งคนดูจะได้ตามติดชีวิตพวกเขาตลอด 1 ปีเต็ม 

นอกจากการเป็นสารคดีที่ทำให้เราได้เห็นลูกบ้า ความเหน็ดเหนื่อยสับสน และรสชาติของชีวิตวัยรุ่นที่รู้สึกว่าอนาคตนั้นไม่แน่นอนและต้องขึ้นอยู่กับการสอบครั้งใหญ่ครั้งเดียว Final Score 365 วันตามติดชีวิตเด็กเอนท์ ยังเป็นพงศาวดารที่บันทึกช่วงเวลาสำคัญของระบบการศึกษาไทย ใน พ.ศ. 2548 ที่ประเทศไทยเปลี่ยนระบบสอบเอนทรานซ์เข้ามหาวิทยาลัยให้กลายเป็นการสอบแอดมิดชันเป็นครั้งแรก 

หนังเรื่องนี้ยังเป็นหนังสารคดีขนาดยาวเรื่องแรกที่ได้ฉายในวงกว้าง และได้รับคำวิจารณ์ที่ดีจากนักดูหนังหลายคน จนถูกยกให้เป็นสารคดีที่เกี่ยวกับการสอบและชีวิตวัยรุ่นที่ดีที่สุดเรื่องหนึ่ง

3 Idiots (2009)

แม้หนังอินเดียเรื่องนี้จะไม่ได้เล่าเรื่องการสอบโดยตรง แต่ถือเป็นหนังที่พูดถึงระบบการศึกษาของอินเดียได้อย่างแสบสัน มีอารมณ์ขัน และทำให้เราตั้งคำถามกับการทุ่มเทบากบั่นเพื่อวุฒิการศึกษาใบเดียว

3 Idiots เล่าเรื่องราวของชายหนุ่ม 3 คนในวิทยาลัยวิศวกรรมศาสตร์แห่งหนึ่งในเมืองเดลี  นั่นคือ รันโช (Rancho), ฟาร์รัน (Farhan) และ ราชู (Raju) โดยตัดสลับระหว่างช่วงเวลาปัจจุบันกับอดีตของพวกเขา เรื่องเริ่มต้นเมื่อทั้ง 3 คนกลับมาคุยกันเพื่อหาคำตอบว่า 10 ปีผ่านไป ใครจะประสบความสำเร็จมากกว่ากันสิ่งที่ทำให้หลายคนยก 3 Idiots ขึ้นเป็นหนังขึ้นหิ้ง เพราะมันเสียดสีระบบการศึกษาได้ด้วยอารมณ์ขัน ในขณะเดียวกันก็ทำให้เรานั้นครุ่นคิดกับสิ่งที่ตัวละครกำลังตั้งคำถาม โดยเฉพาะ ‘รันโช’ พระเอกของเรื่องที่เป็นคนขี้สงสัย ช่างตั้งคำถามจนอาจารย์และเพื่อนรุ่นเดียวกันหลายคนรำคาญ แต่ทุกคำถามของเขานั้นย่อมชวนให้เราครุ่นคิดสงสัยและหาคำตอบของตัวเองบ้าง ไม่ว่าจะเป็นคำถามว่าเราเรียนไปทำไม คะแนนจะยังสำคัญไหมถ้าความรู้ไม่ได้ถูกดึงมาใช้อย่างเป็นรูปธรรม หรือการเรียนอย่างท่องจำนั้นเวิร์กแค่ไหน หากเราไม่ได้เข้าใจสิ่งที่กำลังเรียนอยู่จริงๆ